Một số người cảm thấy kinh ngạc và hỏi về điều này, Tống Liêm nói rằng: “Trong tâm tôi có niềm vui, không cảm thấy ăn mặc thấp kém so với người khác. Nếu có thì tôi vui, nếu mất đi thì tôi cũng vui. Tôi còn lo lắng gì nữa!”
Từ thần đồng đến nhất đại văn tông
Tống Liêm (1310–1381) từ khi còn nhỏ đã là “thần đồng”: 6 tuổi đi học, đọc một lần là nhớ; 9 tuổi đã có thể viết thơ, hằng ngày học thuộc lòng 2000 chữ. Thời niên thiếu, ông có thể học thuộc lòng “Tứ Thư” với hơn 50.000 từ chỉ trong một tuần.
Tống Liêm từ khi còn nhỏ đã thích đọc sách, vì nhà nghèo nên ông thường mượn sách của người khác về để sao chép, đồng thời hẹn trước thời gian trả sách. Khi trời lạnh giá, nước trong chén mực đóng băng, tay cũng lạnh buốt nhưng ông vẫn không bao giờ buông lơi. Sau khi sao chép xong, ông lại nhanh chóng chạy đi trả sách, không bao giờ để quá thời gian đã hẹn.
Khi còn trẻ, những người con trai nhà quyền quý thường đeo ngọc ở đai áo, y phục lộng lẫy nhưng Tống Liêm hoàn toàn không hề ghen tị. Ông chỉ mặc y phục đơn giản, giày dép đạm bạc, mặc dù nghèo khó nhưng vẫn luôn tươi cười. Một số người cảm thấy kinh ngạc và hỏi về điều này, Tống Liêm nói rằng: “Trong tâm tôi có niềm vui, không cảm thấy ăn mặc thấp kém so với người khác. Nếu có thì tôi vui, nếu mất đi thì tôi cũng vui. Tôi còn lo lắng gì nữa!”
Sau khi bước sang tuổi 40, Tống Liêm vào núi Tiên Hoa, ẩn thân tu Đạo và viết sách.
Khai quốc đế sư
Năm 1358, Chu Nguyên Chương nghe nói về học thức uyên bác của Tống Liêm liền mời ông làm thầy cho Thái tử Chu Tiêu. Vì Chu Nguyên Chương không giỏi văn chương nên ông thường xuyên thỉnh giáo người có kiến thức sâu rộng như Tống Liêm. Vì vậy, có thể coi Tống Liêm là “khai quốc đế sư” (thầy của Hoàng đế khai quốc).
Tống Liêm thường xuyên ở cạnh Hoàng đế, biết rất nhiều về cơ mật triều đình, nhưng ông rất cẩn trọng, giữ mồm giữ miệng, không bao giờ tiết lộ ra ngoài. Ông từng nói rằng: “Quân vương tựa như phụ thân, cũng giống như Trời, sao có thể lừa dối được”.
Chu Nguyên Chương là người rất đa nghi, sau khi đăng cơ ông liền thành lập đội Cẩm y vệ, chuyên môn theo dõi giám sát các triều thần. Có lần, Tống Liêm cùng uống rượu với khách. Ngày hôm sau, Chu Nguyên Chương liền hỏi Tống Liêm về chi tiết của buổi uống rượu hôm trước, Tống Liêm trung thực kể lại. Chu Nguyên Chương mỉm cười và nói: “Quả là như vậy, ông không gạt ta”. Do đó, Chu Nguyên Chương ngày càng tin tưởng vào sự trung thực của Tống Liêm.
Đôi khi, Chu Nguyên Chương hỏi về điểm tốt xấu của các quan đại thần, Tống Liêm chỉ nói về những vị quan đại thần có phẩm hạnh tốt. Khi được hỏi về lý do, Tống Liêm trả lời: “Hạ thần chỉ kết giao với những vị quan đại thần có phẩm hạnh tốt, nên hạ thần hiểu họ; những người không tốt, hạ thần cũng không tiếp xúc với họ, vì vậy cũng không hiểu họ.”
Chu Nguyên Chương từng tức giận với đơn tấu chương dài hơn một vạn chữ do chính Như Thái Tố trình lên, có người tận dụng cơ hội này nói rằng đó là hành động bất kính đối với Hoàng đế. Tống Liêm thẳng thừng nói: “Ngài ấy tận trung với bệ hạ, bệ hạ đang muốn họ nói những lời thẳng thắn, làm sao có thể trách ngài ấy được?” Do đó, Chu Nguyên Chương ngày càng tin tưởng vào Tống Liêm hơn.
Khi Tống Liêm đảm nhận chức quan trong triều đình, ông từng ghi trên cửa nhà mình dòng chữ: “Thà chết đói còn hơn sống tham.” Một lần, một sứ thần Nhật Bản đã tặng ông một trăm lạng vàng để mua văn chương nhưng Tống Liêm từ chối không nhận.
Tống Liêm nói với Hoàng đế rằng Đạo của Thánh nhân chính là trị tâm, “chính tắc trị, tà tắc loạn”. Ông giảng giải cho Chu Nguyên Chương về “Xuân Thu” và “Sử Kí”, nói về Đạo của tôn vương giả để bình định thiên hạ.
Thái tử nhảy xuống sông, Hoàng hậu ăn chay để can gián Chu Nguyên Chương
Năm 1377, khi Tống Liêm 67 tuổi, ông quyết định cáo lão về quê. Sau khi trở về, ông mặc áo vải, ăn chay, đắm chìm trong việc đọc sách và viết văn, hai tai không nghe điều gì xảy ra bên ngoài cửa sổ.
Năm 1380, vụ án “Hồ Duy Dung” xảy ra, thừa tướng Hồ Duy Dung bị Chu Nguyên Chương phế xuất, tru di cửu tộc, nhiều vị quan cũng bị liên lụy và xử tử, gia đình của Tống Liêm cũng không thoát khỏi bi kịch. Cháu trai và con trai của Tống Liêm đều bị kết án tử hình.
Tống Liêm bị đưa về Nam Kinh để chờ xử tử. Khi nghe tin thầy của mình bị bắt, Thái tử Chu Tiêu thất kinh biến sắc. Chu Tiêu tin rằng người thầy của mình là bậc trung thần, tuyệt đối không thể kết bè tạo phản. Chu Tiêu ra sức cầu xin Chu Nguyên Chương: “Người con dại dột này chỉ có một người thầy, xin bệ hạ thương xót, đừng xử tử ông ấy.” Chu Nguyên Chương nổi giận lôi đình: “Đợi đến khi ngươi trở thành Thiên tử rồi hãy xin tha tội cho hắn!”
Thái tử nghe xong liền chạy đến cầu Kim Thủy và nhảy xuống sông. Khi Chu Nguyên Chương biết được chuyện này, ông liền nhanh chóng sai người tới cứu Thái tử, nếu không cứu được sẽ bị xử tử.
Sau khi Thái tử được cứu sống, Chu Nguyên Chương mắng: “Đứa con ngu ngốc, ta giết hắn có liên quan gì đến con!” Thái tử khóc lóc và nói: “Thầy của con đã chết, con sống còn ý nghĩa gì nữa?!”
Mấy hôm đó, Mã hoàng hậu ăn cơm không uống rượu, không ăn thịt, Chu Nguyên Chương trông thấy rất buồn liền hỏi nguyên do. Mã hoàng hậu nói muốn cầu phúc cho Tống Liêm tiên sinh. Nói đến đây, Mã Hoàng hậu đã rơi nước mắt: “Trong dân gian, một người học trò sẽ nhớ công ơn người thầy suốt đời. Nay Tống Liêm gặp đại nạn, sao có thể làm ngơ được. Ông ấy đã cáo lão về quê, làm sao liên quan đến những vấn đề ở triều đình được chứ?” Chu Nguyên Chương nghe vậy rất cảm động nên đã phóng thích Tống Liêm.
Sau khi được Hoàng hậu và Thái tử cứu giúp, Tống Liêm may mắn thoát chết, nhưng đổi lại toàn bộ thành viên trong gia tộc bị đày đến Mậu Châu (nay thuộc huyện Mậu tỉnh Tứ Xuyên). Trên đường tới vùng giữa Quỳ Châu (nay thuộc huyện Phụng Tiết thành phố Trùng Khánh) và Mậu Châu thì mắc bệnh qua đời. Lúc này ông đã 70 tuổi. Năm 1496, Tống Liêm được khôi phục danh dự và chức quan. 115 năm sau khi ông qua đời, Tống Liêm được truy phong hiệu là “Văn Hiến”.
Lan Chi biên dịch
Nguồn: Aboluowang (Tông Gia Tú)
